Vandaag geeft Frans Timmermans het ministersstokje door aan zijn partijgenoot Bert Koenders. Nieuwe ronde, nieuwe kansen op een voor ons belangrijk onderwerp: nucleaire ontwapening. Koenders kan de kans grijpen om de mooie woorden van zijn voorganger over de noodzaak te komen tot een kernwapenvrije wereld om te zetten in concrete daden. Hij mag zich daarbij gesteund voelen door ons burgerinitiatief ‘Teken tegen kernwapens’. Wat kan hij doen? Open zijn de aanwezigheid van kernwapens in Nederland is een mooie stap, deze wapens in Nederland verbieden een nog veel mooiere.
Door Krista van Velzen
Eerder dit jaar zei minister Timmermans in de Tweede Kamer:
‘Ik moet eerlijk zeggen dat nucleaire ontwapening en non-proliferatie voor mij uiteindelijk toch wel een toetssteen voor mijn ministerschap is. Ik hoop dat dat nog lang mag duren, maar dat weet je in dit vak nooit. Ik hoop dat over vier jaar of zo lang mogelijk daarna de balans wordt opgemaakt en dat ik ook voor mezelf kan zeggen dat we als Nederland hier echt een bijdrage aan hebben kunnen leveren (..)’.
Helaas moeten we constateren dat Timmermans, zijn eigen criteria hanterend, op dit onderwerp geen geslaagd ministerschap achter zich heeft. Er zijn nog steeds kernwapens in Nederland en de Nederlandse regering praat nog steeds niet open over de wapens in Volkel en de kosten die daaraan verbonden zijn. Ook internationaal heeft Timmermans niet laten zien ‘echt een bijdrage’ te kunnen of willen leveren aan nucleaire ontwapening. Nederland leunt onverminderd op het NAVO-beleid waarin kernwapens worden opgevoerd alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. En in de paar maanden dat Timmermans minister was, miste hij maar liefst drie kansen om in VN-verband een statement te tekenen waarin simpelweg staat dat elk gebruik van kernwapens onacceptabel is. Timmermans vond dit te sterk gesteld. Er is onder Timmermans geen meter opgeschoten op dit dossier en onderwijl liggen er nog steeds 20 Amerikaanse kernwapens op Vliegbasis Volkel in Brabant.
Wat steekt, is dat Timmermans de kansen die hem geboden werden opzichtig liet liggen. Tijdens zijn ministerschap bleek opnieuw dat de meerderheid van de bevolking, getuige verschillende opiniepeilingen, onverminderd wil dat we nu afstand doen van dit soort wapens.
De Kamer gaf Timmermans ook alle mogelijke handvaten om zijn beleden doelen in daden om te zetten. Maar Timmermans besloot een motie van de Kamer om de bommen van Volkel niet te moderniseren niet uit te voeren. Ook de motie om de vervanger van de F16 geen kernwapentaak te geven werd niet door hem omarmd.
Kortom, de woorden waren mooi maar het leek er niet op dat Timmermans van plan was de woorden ook in daden om te zetten.
In die zin is het misschien maar goed dat hij vroegtijdig een stoeltje opschuift. Het biedt kans aan een opvolger die ook sinds jaar en dag bekend staat als een groot voorvechter van nucleaire ontwapening: Bert Koenders. Als Kamerlid vond Koenders dat de regering moest erkennen dat er in Nederland kernwapens liggen. Hij wilde de tactische kernwapens in Europa ‘progressief uitfaseren’. Hij vond de militaire waarde van tactische kernwapens ‘zo goed als nul’ en keerde zich tegen de modernisering van deze wapens. Hij pleitte voor een zogenaamd ‘No First Use beleid’, omdat hij het NAVO beleid om, indien noodzakelijk, als eerste kernwapens in te zetten, niet langer houdbaar vond.
De tijd lijkt meer dan ooit rijp voor een minister die eerdere woorden om wil zetten in daden! Bert Koenders krijgt de komende maanden de kans te laten zien dat hij van plan is de mogelijkheden die hem worden geboden met beide handen aan te grijpen.
Internationaal heeft hij de kans zich aan te sluiten bij de groeiende groep landen die oproept nu snel te starten met onderhandelingen om te komen tot een internationaal verbod op kernwapens.
Nationaal liggen er kansen in het uitvoeren van bestaande moties die een einde maken aan de actieve rol van Nederland bij het stationeren en het eventuele inzetten van kernwapens. Ook biedt hetBurgerinitiatief van PAX dat in september startte een goeie mogelijkheid voor de minister te laten zien wat hij waard is: Steunt hij een nationaal verbod op kernwapens, of verschuilt hij zich, net als zijn voorganger achter schimmige NAVO-afspraken die niet verifieerbaar en niet democratisch toetsbaar zijn?
Een nationaal verbod op kernwapens zou minister Koenders de kans geven om – als hij later terugkijkt op zijn ministerschap – met recht te kunnen stellen dat Nederland een positieve bijdrage heeft geleverd aan nucleaire ontwapening. Grijp die kans, Bert!