Het verbod op kernwapens – Q&A

Op 7 juli 2017 werd in de Verenigde Naties in New York het verdrag aangenomen dat kernwapens verbiedt. Hieronder zijn een aantal vragen en antwoorden over het nieuwe verdrag verzameld over wat het verdrag doet, de impact van het verdrag, en de vervolgstappen. Meer lezen? Bekijk hier onze volledige FAQ over kernwapens en het kernwapenverbod! Foto: ICAN

Wat het verdrag doet

Verbod op kernwapens en gerelateerde activiteiten. Het wordt voor ondertekenaars van het verdrag verboden om zich met kernwapengerelateerde activiteiten bezig te houden. Het verdrag verbiedt het gebruik, ontwikkeling, testen, productie, verkrijgen, bezit, voorraadvorming, overdragen, ontvangen, dreigen met gebruik, stationeren, installeren en inzetten van kernwapens. [Artikel 1]

Verbod op hulp bij verboden activiteiten. Het verdrag verbiedt hulp bij verboden activiteiten. Staten moeten dat interpreteren als een verbod op betrokkenheid bij militaire voorbereidingen en planning voor het gebruik van kernwapens, maar ook het financieren van de ontwikkeling en productie van kernwapens en het toestaan van kernwapentransporten door hun territoriale wateren of luchtruim. [Artikel 1]

Juridisch bindend. Zodra het in werking treedt, is het verdrag juridisch bindend voor alle staten die het geratificeerd hebben. Voor staten die niet tot het verdrag toetreden, is het niet bindend.

De weg vrijmaken voor kernwapenstaten om hun wapenvoorraden en -programma’s te elimineren. Staten die kernwapens bezitten kunnen tot het verdrag toetreden. Het verdrag verplicht toetredende staten met kernwapens om deze wapens direct onklaar te maken, ontwikkelingsprogramma’s te stoppen en aansluitend alle wapens te vernietigen. Hiervoor moet een kernwapenstaat een plan indienen ter goedkeuring. [Artikel 4] [Artikel 1]

Het mogelijk maken kernwapens te verwijderen uit ‘paraplustaten’. Staten die de kernwapens van een ander land op hun grondgebied hebben, kunnen ook tot het verdrag toetreden. Het verdrag verplicht hen om deze wapens te verwijderen voor een vastgestelde deadline. [Artikel 4] [Artikel 1]

Verifiëren en bewaken van naleving van het verdrag door staten. Het verdrag verplicht staten tot de controleerbare, tijdsgebonden, transparante en onomkeerbare vernietiging van kernwapens en kernwapenprogramma’s en het implementeren van internationale waarborgingsovereenkomsten. De waarborgen kunnen na verloop van tijd strenger worden gehandhaafd, maar het verdrag verbiedt het verzwakken van maatregelen. [Artikelen 3 en 4] [Artikel 1]

Beschermen van slachtoffers en het milieu. Het verdrag verplicht staten om slachtoffers van kernwapens en nucleaire tests te beschermen en om maatregelen te nemen om het milieu te herstellen in gebieden waar schade is ontstaan door radioactieve straling. Ook vraagt het verdrag van staten om internationaal bij de dragen aan het implementeren en ondersteunen van het verdrag. Daarnaast verplicht het verdrag lidstaten om andere staten aan te moedigen zich bij het verdrag te voegen en om regelmatig bijeen te komen om voortgang van het verdrag te bespreken. [Artikelen 6, 7, en 8] [Artikel 1]

Betekenis en impact van het verdrag

Delegitimeren van kernwapens; geen prestige door proliferatie. Dit verdrag is een duidelijk signaal dat een meerderheid van de wereld kernwapens niet langer accepteert. Zij beschouwen kernwapens als illegitiem en bouwen een nieuwe norm voor internationale omgang tussen staten. Landen die kernwapens willen bezitten, denken vaak dat dat hen prestige geeft. Door een duidelijke signaal te geven dat kernwapens geen prestige maar juist afkeer opleveren, wordt het minder aantrekkelijk om over kernwapens te beschikken.

Veranderingen in het gedrag van lidstaten en niet-lidstaten. Eerdere wapenverdragen hebben tot concrete veranderingen geleid in het beleid en gedrag van staten- ook van de landen die het verdrag niet ondertekenden. Voorbeelden hiervan zijn de verboden op clustermunitie en landmijnen en het zeerechtverdrag. Het verbod op assistentie zal een belangrijke rol spelen in het veranderen van gedrag, vanwege de impact die het zal hebben op de militaire planning en voorbereiding van kernwapengebruik en de financiering van kernwapenproducenten.

Verboden op álle massavernietigingswapens. Dit verdrag voltooit het werk dat begon in de jaren ’70  met het verbod op chemische wapens en in de jaren ’90 toen biologische wapens werden verboden.

Versterking van het Internationaal Humanitair Recht. Kernwapens zijn bedoeld om miljoenen burgers -niet militairen- te doden. Dit zou een grove schending van het Internationaal Humanitair Recht zijn.  Slechts weinigen zullen beweren dat een massaslachting onder burgers acceptabel is. Er is geen manier om kernwapens te gebruiken die verenigbaar is met het internationale recht. Het kernwapenverbod zal de internationale normen en rechtsorde daarom versterken.

Vervolgstappen

Verdrag aangenomen. Het verdrag is, volgens planning, aangenomen op vrijdagochtend 7 juli in de Verenigde Naties in New York.

Ondertekening. Het verdrag kan op 20 september 2017 worden ondertekend bij de Verenigde Naties in New York. Ook daarna kunnen staten het verdrag nog ondertekenen.

Inwerkingtreding. Wanneer vijftig staten het verdrag hebben geratificeerd, treedt het in werking. Ook daarna kunnen staten nog tot het verdrag toetreden. Het ratificatieproces kan per staat verschillen, maar vraagt normaal gesproken om aanname door het parlement en een wet die het verdrag omzet in nationale wetgeving. Gedurende dit proces kunnen ook aanvullende maatregelen worden geformuleerd, zoals een verbod op de financiering van kernwapens. [Artikel 15]

Eerste bijeenkomst van lidstaten. De eerste bijeenkomst van lidstaten zal plaatsvinden binnen een jaar na het inwerking treden van het verdrag. [Artikel 8]